۵ حقیقت درباره “پدر بمب اتمی” جی رابرت اوپنهایمر

جی رابرت اوپنهایمر (J. Robert Oppenheimer) به دلیل نقشش در ساخت اولین سلاح هسته‌ای در طول جنگ جهانی دوم به عنوان “پدر بمب اتمی” شناخته می‌شود. این فیزیکدان نظری مدیر آزمایشگاه مخفی لوس آلاموس پروژه منهتن بود که بمب‌هایی را ایجاد کرد که در اوت 1945 حدود 100000 تا 200000 نفر را در هیروشیما و ناکازاکی کشتند.

اوپنهایمر در سال 1904 در شهر نیویورک متولد شد و دکترای فیزیک خود را زمانی که تنها 23 سال داشت دریافت کرد. پس از آن، او به تدریس فیزیک در مؤسسه فناوری کالیفرنیا و دانشگاه کالیفرنیا، برکلی پرداخت.

در سال 1942، ژنرال لزلی گرووز جونیور (Leslie Groves Jr) از اوپنهایمر خواست تا پروژه منهتن را رهبری کند، علیرغم نگرانی‌ها در مورد عدم تجربه مدیریتی و نداشتن جایزه نوبل اوپنهایمر (چیزی که بسیاری از نامزدهای دیگر داشتند).

پس از جنگ، اوپنهایمر در کمیسیون انرژی اتمی ایالات متحده خدمت کرد، جایی که او برای نظارت بیشتر در مورد استفاده از سلاح‌های هسته‌ای بحث کرد و با ساخت بمب هیدروژنی مخالفت کرد.

حالا اینجا مواردی وجود دارد که ممکن است درباره این فیزیکدان مشهور ندانید…

1. اوپنهایمر زبان سانسکریت می‌خواند و کتاب مقدس هندو را نیز مطالعه می‌کرد

مشهورترین نقل قول اوپنهایمر از مستند «من مرگ می‌شوم» در سال 1965 می‌آید. در آن، اوپنهایمر از دیدن اولین آزمایش بمب هسته‌ای در 16 ژوئیه 1945 به یاد می آورد:

ما می‌دانستیم که دنیا مثل قبل نخواهد بود. چند نفر خندیدند، چند نفر گریه کردند، بیشتر مردم ساکت بودند. من این جمله از کتاب مقدس هندو بهاگاواد گیتا را به یاد آوردم: ویشنو سعی می‌کند شاهزاده را متقاعد کند که باید وظیفه خود را انجام دهد و برای تحت تأثیر قرار دادن او، می گوید: “اکنون من به مرگ تبدیل شدم، ویرانگر دنیا‌ها. فکر می‌کنم همه ما به هر شکلی چنین فکر می‌کردیم.»

اوپنهایمر علاقه شخصی به سانسکریت، زبان مقدس هندو داشت. او این زبان را در حین تدریس در برکلی مطالعه کرد و بهاگاواد گیتا را به زبان سانسکریت خواند. هنگامی که او در سال 1965 بهاگاواد گیتا را نقل کرد، ترجمه انگلیسی خود را از متن ارائه داد. راه‌های دیگری برای ترجمه این خط وجود دارد، و معنای آن – و همچنین آنچه اوپنهایمر با نقل قول آن سعی داشت بیان کند – پیچیده است.

2. او اولین بار زمانی که در نوجوانی در حال بازیابی تدریجی سلامت خود در نیومکزیکو بود عاشق آن‌جا شد.

در سال 1942، اوپنهایمر مدرسه مزرعه داری لوس آلاموس در نیومکزیکو را به عنوان محل آزمایشگاه مخفی پروژه منهتن انتخاب کرد. این انتخاب بسیاری از الزامات مورد نیاز برای پروژه را برآورده می‌کرد (به عنوان مثال، نسبتاً منزوی بود اما هنوز نزدیک یک ریل قطار بود)، و همچنین در بخشی از شهری بود که اوپنهایمر در نوجوانی عاشق آن شده بود.

پس از فارغ التحصیلی از دبیرستان، اوپنهایمر در ابتدا نتوانست در دانشگاه هاروارد ثبت نام کند، زیرا او به یک مورد شدید اسهال خونی مبتلا بود. والدینش او را برای طی کردن دوران نقاهت در تابستان به مزرعه‌ای در نیومکزیکو فرستادند و در طول مدت اقامتش در آنجا بود که عاشق صحرا و اسب سواری شد.

او در طی چند دهه آینده چندین بار به نیومکزیکو بازگشت و در نهایت مزرعه بیابانی لوس آلاموس را به عنوان مکان شهر علمی مخفی پروژه منهتن انتخاب کرد.

3. اوپنهایمر در دوران رکود بزرگ به کمونیسم علاقه مند شد

رکود بزرگ به افزایش علاقه به حقوق کارگران و کمونیسم در ایالات متحده کمک کرد. در اواخر دهه 1930، اوپنهایمر در رویدادهایی شرکت کرد که از اهداف چپ حمایت می کرد، به جمهوری خواهان ضد فاشیست در جنگ داخلی اسپانیا کمک مالی کرد و عضو روزنامه چپگرای People’s World بود. او هرگز رسماً به حزب کمونیست ایالات متحده نپیوست، اما بسیاری از افراد در زندگی او از جمله برادرش فرانک اوپنهایمر، دوست دخترش ژان تاتلاک؛ و همسرش کاترین “کیتی” پوئنینگ به این حزب پیوستند.

با وجود اینکه ایالات متحده در زمان ورود به جنگ جهانی دوم به طرف اتحاد جماهیر شوروی پیوست، مقامات محافظه کار ایالات متحده همچنان به آن‌هایی که ادعای کمونیست بودن داشتن مشکوک بودند. در طول اولین “وحشت سرخ” (وحشت پراکنی در خصوص اوج‌گیری احتمالی کمونیسم یا چپ گرایی رادیکال) از سال 1917 تا 1920، مقامات هر کسی را که مظنون به کمونیسم، سوسیالیسم، آنارشیسم بودند یا هر فعالیتی که طرفدار کارگران بود، می‌کردند، تحت تعقیب قرار دادند. لزلی گرووز جونیور، ژنرال ارتش که اوپنهایمر را برای رهبری آزمایشگاه پروژه منهتن انتخاب کرد، از گرایش‌های کمونیستی اوپنهایمر آگاه بود، اما آن‌ها را مشکل بزرگی نمی‌دانست.

پس از جنگ، مخالفان اوپنهایمر از این گرایش‌های کمونیستی او استفاده کردند تا او را به عنوان یک تهدید امنیتی متهم کنند.

4. او در طول جریان وحشت سرخ 1950 در لیست سیاه قرار گرفت و مجوز امنیتی خود را از دست داد

در سال 1946، ایالات متحده کمیسیون انرژی اتمی را برای نظارت بر برنامه تسلیحات هسته‌ای این کشور تشکیل داد. اوپنهایمر از موضع خود در این کمیسیون برای استدلال برای کنترل بیشتر سلاح‌های هسته‌ای و مخالفت با توسعه بمب هیدروژنی استفاده کرد، که ایالات متحده برای اولین بار در سال 1952 آزمایش کرد.

سینتیا سی کلی، موسس و رئیس بنیاد میراث اتمی، می‌گوید: «او با تعقیب بمب هیدروژنی، «ابر بمب» مخالف بود، زیرا 1000 برابر قوی‌تر از بمب‌های پرتاب‌شده روی هیروشیما و ناکازاکی بود. اوپنهایمر نگران نابودی احتمالی بود که مسابقه تسلیحاتی برای ساخت بمب‌های بزرگ و بزرگ‌تر ایجاد می کرد.

تاجر لوئیس اشتراوس، که در سال 1953 رئیس کمیسیون انرژی اتمی شد، مخالفت اوپنهایمر با بمب هیدروژنی را دوست نداشت و یک جلسه استماع امنیتی برای بررسی وفاداری اوپنهایمر برگزار کرد. این در اوج دومین وحشت سرخ بود، زمانی که سناتور جوزف مک‌کارتی جلسات استماع برای افشای کمونیست‌های فرضی در دولت فدرال برگزار کرد.

با کمک FBI که به طور غیرقانونی تلفن اوپنهایمر را شنود می‌کرد، کمیسیون انرژی اتمی در طول جلسه استدلال کرد که ارتباط اوپنهایمر با کمونیست‌ها او را تهدیدی امنیتی کرده است. در سال 1954، دولت مجوز امنیتی او را لغو کرد و او را به یکی از افرادی تبدیل کرد که در آن دوره در لیست سیاه قرار گرفته بود.

5. بیش از 50 سال پس از مرگ اوپنهایمر، ایالات متحده تصمیم لغو مجوز امنیتی او را پس گرفت

با لغو مجوز امنیتی، اوپنهایمر دیگر نمی‌توانست در کمیسیون انرژی اتمی حضور داشته باشد.

دیوید ا. هالینگر، استاد بازنشسته تاریخ در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی و یکی از ویراستاران Reappraising Oppenheimer، می‌گوید: «زمانی که مجوز امنیتی او در سال 1954 رد شد، کار او به عنوان مشاور دولت ایالات متحده پایان یافت.»

اگرچه رئیس جمهور جان اف کندی در سال 1963 جایزه انریکو فرمی را به خاطر دستاوردهای علمی و رهبری به اوپنهایمر اعطا کرد، اما اوپنهایمر هرگز مجوز امنیتی خود را دوباره به دست نیاورد. او تا زمان مرگش در سال 1967 در سن 62 سالگی به صحبت و نوشتن درباره فیزیک و فناوری هسته ای ادامه داد.

دسامبر 2022 بود که وزارت انرژی ایالات متحده تصمیم برای لغو مجوز امنیتی اوپنهایمر را پس گرفت و رسماً اعتراف کرد که لغو مجوز امنیتی او ناعادلانه بوده است. این تصمیمی بود که دانشمندان و فیزیکدانان مدت‌ها از آن حمایت می‌کردند و از دولت ایالات متحده خواسته بودند که اتخاذ کند. (ممکن است این تصمیم با این واقعیت که فیلم اوپنهایمر قرار بود در تابستان سال 2022 اکران شود، تسریع شده باشد.)