تمدن های بی شماری در طول هزاره ها ظهور و سقوط کرده اند. اما کدام یک قدیمی ترین تاریخ ثبت شده ؟
حدود 30 سال پیش، به نظر می رسید که این سوال پاسخی مستقیم دارد. در حدود 4000 سال قبل از میلاد، اولین مرحله فرهنگ سومری به عنوان قدیمی ترین تمدن در منطقه بین النهرین، در جایی که امروزه بیشتر عراق است، پدید آمد.
نام سومری ها برگرفته از شهر باستانی سومر است که در چند مایلی جنوب شهر مدرن کوت در شرق عراق قرار داشت. باستان شناسان اولین مرحله سومری را دوره اوروک می نامند.
اما شواهد کشف‌شده در چند دهه گذشته نشان می‌دهد که سومری‌ها چند رقیب از جمله مصر باستان برای عنوان «قدیمی‌ترین تمدن» دارند.
تعریف آنچه که یک تمدن را می سازد مبهم است، اما به طور کلی یک تمدن باید به چندین ویژگی، به ویژه شهرسازی، آبیاری و نوشتن دست یابد. و سومری ها هر سه را داشتند. پس از حدود 2000 سال قبل از میلاد، تمدن سومری مستقیماً به تمدن بابلی در بین النهرین منتهی شد که به کشف حقایق ریاضی مانند مثلثات و اعداد اول، مربع و مکعب، مفاهیمی که بیش از 1000 سال بعد توسط یونانیان باستان توسعه یافتند، نسبت داده می شود.
به گفته مورخ آمریکایی ساموئل نوح کرامر، سومری‌ها ممکن است با ساختن معابد بلند به نام زیگورات در شهرهای خود و ایجاد کاست‌های کاهنی اختصاص یافته به آیین پرستش خدایان خاص، دین را اختراع کرده باشند.
پیشنهاد می‌شود اپیزود پنجم پادکست مورخ را گوش دهید : انسان کجا متمدن شد؟
برخی از محققان استدلال می کنند که تمدن های دیگر ممکن است به قدمت یا حتی قدیمی تر از تمدن سومری ها باشند. فیلیپ جونز، سرپرست و نگهبان مجموعه‌های بخش بابلی موزه پن فیلادلفیا، می‌گوید: «می‌توانم بگویم مصر و سومر اساساً قدیمی ترین تمدن جهان می‌باشند.
دهه ها جنگ و ناآرامی در عراق باعث شده است که باستان شناسان نتوانسته اند به بسیاری از مکان های بین النهرین دسترسی پیدا کنند، اما مصر شناسان به حفاری ادامه داده اند. در نتیجه باستان شناسان مصر اکنون نوشته هایی را کشف کرده اند که نشان می دهد قدیمی ترین مرحله تمدن مصر باستان تقریباً همزمان با اولین مرحله سومری ظاهر شده است. تمدنی حدود 4000 سال قبل از میلاد
همچنین احتمال دیگر، تمدن دره سند است که در بخش‌هایی از افغانستان، پاکستان و شمال غربی هند کنونی پدید آمد و بر اساس قدیمی‌ترین آثار یافت شده در آنجا، حداقل به 3300 سال قبل از میلاد برمی‌گردد. اما ممکن است به همین زودی چیزهای بسیار اولیه ای در دره سند کشف شود.
تجارت اولیه در امتداد حاشیه‌های اقیانوس هند به این تمدن‌های اولیه کمک کرد. تمدن مصر در کنار دریای سرخ، سومری در انتهای شمالی خلیج فارس و تمدن دره سند در شرق. نسبت به کسانی که قبل از آنها در آنجا زندگی می کردند، با آوردن منابع و ایده ها برای آنها از مناطق دورتر توسعه یافتند.
